Interviewer Rachel Katz en Chris Maene in gesprek
Zijn er de afgelopen twee eeuwen grote veranderingen geweest in het ontwerp van de piano om beter aan te sluiten bij de bewegingen van de pianist?
CM : Het gebogen klavier is geen nieuw idee. In de laatste 2 eeuwen is het toetsenbereik gegroeid van 5 octaven naar 7 1/4 zelfs 8 octaven (Bösendorfer Imperial). Parallel aan het grotere aantal toetsen ontstonden in de tweede helft van de 19e eeuw op verschillende plaatsen in Europa de eerste experimenten met gebogen klavieren. Maar ze hadden allemaal één ding gemeen: de mechaniek en de hamers bleven in dezelfde positie als bij een normaal recht klavier, alleen de buitenste toetsen werden verlengd om een curve te maken. Rafael Viñoly’s idee was dat wanneer het toetsenbord vandaag de dag opnieuw zou worden uitgevonden, het automatisch een curve zou krijgen.
Waarom was dit een project waar je aan wilde werken?
CM : Op een dag in 2017 stuurde Rafael Viñoly me een mail met wat schetsen van een concertvleugel met een gebogen klavier. Hij kwam bij me via Maestro Daniel Barenboim, voor wie ik al 2 baanbrekende moderne concertvleugels met rechte snaren had gemaakt. Tot nu toe waren de piano's met gebogen klavieren die ik kende gewone instrumenten met een aangepaste klaviervorm. Rafael wilde dat ik helemaal opnieuw zou beginnen en een instrument zou ontwerpen dat de gebogen vorm van het klavier zou volgen, de traditionele manier van pianobouw omkerend. Het was een eer en een uitdaging voor mij om met zo'n belangrijke architect samen te werken, vooral omdat ik gedurende het grootste deel van mijn carrière replica's van historische instrumenten heb gemaakt. Het maken van replica's impliceert het toepassen van concepten, materialen en technieken die werden gebruikt door de bouwers van die tijd, dus dan is er geen ruimte voor creativiteit en persoonlijke initiatieven. Het bouwen van de Maene-Viñoly Concert Grand stelde me in staat om al mijn kennis en ervaring te combineren in één instrument.
Wat waren enkele van de bijzondere uitdagingen bij het aanpassen van het traditionele piano-ontwerp aan deze veranderingen?
CM : Ten eerste is de mechaniek nieuw ontworpen vanuit de curve van het klavier, wat betekent dat de volledige action in dezelfde gebogen vorm is gebouwd. Door de snaren loodrecht op de mechaniek te plaatsen, krijgen ze een waaiervorm. De snaren liggen dus meer verspreid op de grotere zangbodemd. De kast volgt echter meer de natuurlijke vorm van de snaren en bruggen. Voor de dempers, nu in waaiervorm, moesten we een nieuw systeem bedenken. - Op welke manieren beïnvloedt het ontwerp de klank van de piano? Het was Rafaels wens om de klankkwaliteit en het speelcomfort voorop te stellen. De vorm van de piano was altijd ondergeschikt aan de klank. We kunnen nu horen dat de grotere klankkast, de organische vorm van de kast en het rechtsnarige concept een voortreffelijke, transparante klank bieden met een uniek dynamisch bereik.
Verwacht je dit ontwerp in de toekomst ook aan anderen te kunnen aanbieden?
CM : De Maene-Viñoly Concert Grand is de top van de piramide. Veel professionele pianisten hebben nu het gebogen klavier uitgeprobeerd en ons geadviseerd om het toe te passen op al onze creaties, inclusief de hele reeks rechtsnarige modellen. En we zijn nu inderdaad bezig om het ontwerp van onze gewone rechtsnarige piano's te veranderen, zodat we de voordelen van het Viñoly-design en zijn ergonomisch gebogen klavier op elk model kunnen aanbieden.
Hoe was het om de piano voor het eerst in een concert te horen?
CM : De eerste openbare uitvoering was op het Verbier Festival in Zwitserland afgelopen juli, met Kirill Gerstein die een fantastisch recital speelde met sonates van Stravinsky, Schubert en Liszt. Het was erg bevredigend om eindelijk het resultaat te horen en te luisteren naar zo'n geweldige pianist die geniet van alle troeven van het instrument. Na zoveel jaren van intensief werk voelde het als een grote verantwoordelijkheid om het instrument uit handen te geven. Maar in de handen van een toppianist was het ook een uitdaging om het publiek te overtuigen. En dat deed hij meesterlijk!
