Een piano zonder pianist? Ontdek de wondere wereld van de zelfspelende piano's.

Zelfspelende piano’s hebben een lange geschiedenis die teruggaat tot eind 19^de eeuw. In die periode officieel ‘player pianos’ genoemd, werden ze in 1897 in de Verenigde Staten door de firma Aeolian gelanceerd onder de merknaam ‘Pianola’. Deze term werd later een verzamelnaam voor alle zelfspelende piano’s.

Een aantal jaren later verschenen de instrumenten ook in Europa en waren ze enorm populair in heel wat huiskamers, tavernes en publieke plaatsen. Ze werden in die tijd beschouwd als een waar statussymbool. Één op drie instrumenten verlieten de fabriek als een pianola. Het was in die tijd één van de weinige manieren om naar muziek te luisteren zonder de aanwezigheid van een muzikant. In Europa waren vooral Duitse fabrikanten Hupfeld en Welte actief, waarvan de laatste ook zelfspelende systemen leverde aan de wereldberoemde pianobouwer Steinway & Sons.

Na een lange periode van afwezigheid, maakten de zelfspelende piano’s in de jaren ’80 een comeback door de opkomst van de cassettespelers, gevolgd door diskettes en CD’s. Vandaag de dag worden zelfspelende instrumenten altijd volledig draadloos bestuurd via tablets en smartphones. In 1987 lanceerde pianobouwer Yamaha de Disklavier systemen, die tot op vandaag nog steeds bestaan en verder werden geperfectioneerd.

Akoestische piano’s werden uitgerust met een computer, die door het lezen van data op een diskette of CD, een piano uitvoering en zeer gedetailleerd kon nabootsen. De toetsaanslagen en pedaalwerking werden niet meer pneumatisch geactiveerd, maar elektromagnetisch met sensoren en solenoïden. Bovendien boden de Disklavier systemen de mogelijkheid om opnames te maken en opnieuw te laten afspelen.

Bij het Steinway Spirio systeem gaat de aandacht in eerste instantie uiteraard naar het instrument zelf. Een Steinway met Spirio blijft een Steinway: toonaangevend in alle opzichten.

Steinway & Sons lanceerde het Spirio systeem officieel in 2016. Het Spirio systeem wordt reeds geïnstalleerd tijdens de fabricage van het instrument, waardoor dit visueel ook niet zichtbaar is. Buiten de stroomkabel, is er dus geen zichtbare hardware op de instrumenten. Steinway Spirio is in Europa momenteel beschikbaar op de modellen D-274, B-211 en O-180.

In 2019 introduceerde Steinway het Spirio | r (record), waarbij het nu ook mogelijk is om opnames te maken en de piano dit te laten reproduceren. Via de Spirio app kan je bovendien jouw opname bewerken en aanpassen, tot in de kleinste details. Of wat dacht je van een quatre mains met jezelf? Het standaard systeem werd herdoopt tot Spirio Play. Het Spirio | r systeem is in Europa verkrijgbaar op de modellen D-274 en B-211.

Het Spirio systeem gebruikt eigen software om de hamersnelheid tot 800 keer per seconde te meten bij maximaal 1.020 dynamische niveau’s. Dat is meer dan het menselijke brein kan waarnemen. Ook het het pedaalgebruik wordt tot 100 keer per seconde geregistreerd voor maar liefst 256 pedaalposities. De Spirio catalogus wordt opgenomen met de hoogst mogelijke resolutie van alle systemen die vandaag beschikbaar zijn. Dit zorgt voor een uiterst nauwkeurige reproductie en een sublieme muzikale ervaring.

Yamaha mikt met het Disklavier Enspire systeem op een ander publiek. Naast het feit dat de instrumenten ook zelfspelend zijn, is het systeem vooral uniek doordat er een ingebouwde klankmodule beschikbaar is, zodat je – net als op een digitale piano – digitale samples als achtergrondmuziek kan afspelen.

Het Disklavier E3 systeem was gedurende zeer langte tijd toonaagevend maar werd in 2016 opgevolgd door het Disklavier Enspire systeem. Dit wordt ingebouwd tijdens de productie van het instrument, en kan dus niet achteraf worden ingebouwd in oudere Yamaha instrumenten of andere merken.

Het Enspire systeem heeft een discreet bedieningspaneel dat bijna onzichtbaar is voor de gebruiker. Alle functionaliteiten zijn toegankelijk en te bedienen via de Yamaha Enspire app, die compatibel is met iOS- of Android-apparaten. Als eigenaar heb je gratis toegang tot 500 ingebouwde songs, inclusief meerdere stereo-audio-opnames. Via de Yamaha MusicSoft store, kunnen gebruikers nog meer dan 6.000 extra songs aankopen. Daarnaast heb je ook toegang tot internet streamingdiensten zoals Disklavier Radio en Disklavier TV. Alle Disklavier instrumenten zijn uitgerust met een volwaardig Yamaha silent systeem.

QRS is al sinds 1900 actief op het gebied van zelfspelende piano's en biedt één van de betere piano-bibliotheken op de markt, waaronder SyncAlong, waarmee de piano kan meespelen met de inhoud van originele artiesten. In tegenstelling tot 100 jaar geleden worden de huidige QRS systemen uiteraard niet meer aangestuurd via pianorollen, maar via digitale bestanden. De QRS PNOmation systemen kunnen geïnstalleerd worden in vrijwel elke piano, door een QRS opgeleid en gecertificeerd technicus.

Het QRS PNOmation III systeem, de meest recente versie, beschikt over een bibliotheek van meer dan 10.000 nummers. Deze kunnen per nummer of per album worden aangekocht, of gebruikers kunnen ook een all-access plan aanschaffen dat toegang geeft tot de volledige QRS-muziekbibliotheek. De instrumenten kunnen eenvoudig en draadloos bediend worden via een web-app gebruikersinterface op een tablet, smartphone of PC. Je hebt bovendien de volledige controle over alle parameters, instellingen en hoe de muziek wordt afgespeeld, zonder dat je hiervoor een technieker moet inschakelen. Het QRS-systeem bevat ook geïntegreerde Bluetooth MIDI en Bluetooth Audio. Er is ook een QRS Record variant beschikbaar, waarbij je opnames kan maken en reproduceren. Net zoals Yamaha Disklavier, beschikt QRS ook over een ingebouwde klankmodule, waarbij je, via bijgeleverde speakers, achtergrondmuziek synchroon kan laten afspelen.